Lâm Đồng: Để nỗi lo sạt lở đất giảm

Lâm Đồng (bao gồm Bình Thuận, Đắk Nông sau sáp nhập) có phần lớn diện tích thuộc khu vực Tây Nguyên. Địa hình của tỉnh chủ yếu là đồi núi, dốc lớn, chia cắt mạnh bởi hệ thống sông, suối và nhiều khu vực đã, đang đô thị hóa nhanh.

Mùa mưa đến, đất đá ngậm nước, liên kết yếu hoặc bị tác động địa chất đều có thể kích hoạt sạt lở đất, đe dọa trực tiếp đến tính mạng, tài sản người dân. Thực tế những năm gần đây, tại Lâm Đồng đã xảy ra nhiều vụ sạt lở đất nghiêm trọng, làm chết nhiều người.

Chiều 12/8/2025, tại phường Xuân Trường - Đà Lạt, mưa lớn hàng giờ khiến bờ taluy phía sau 1 quán cà phê bất ngờ sụp đổ, đất đá đè lấp 2 du khách, khiến cả 2 tử vong. Chính quyền địa phương xác nhận đây là vụ sạt lở xảy ra sau 1 đợt mưa lớn, ngay trong khu dân cư có địa hình dốc, taluy cao – điển hình cho rủi ro thiên tai ở vùng đồi núi khi công trình bám sườn dốc nhưng hệ thống thoát nước, gia cố mái dốc chưa bảo đảm. Vụ việc cũng làm dấy lên cảnh báo về an toàn công trình dịch vụ - du lịch tại các triền đồi quanh khu vực Đà Lạt, nơi lượng khách đến đông vào mùa mưa - lạnh.

Nhìn rộng ra toàn tỉnh, các điểm “đen” sạt lở thường nằm dọc đèo dốc, ven suối, quanh hồ chứa, khu vực đô thị hóa trên địa hình dốc - nơi đất, đá phong hóa, đứt gãy địa chất nhiều. Mưa lớn, đặc biệt là mưa cực đoan do biến đổi khí hậu, làm tăng áp lực nước lỗ rỗng, bào mòn chân dốc; còn hoạt động của con người như: san gạt mặt bằng, xây nhà bám sườn, mở đường, chặn dòng thoát nước… là những kích hoạt phổ biến dẫn đến sạt lở đất.

Truyền thông, giáo dục cộng đồng cũng là giải pháp rất quan trọng để giúp người dân nhận biết sớm về dấu hiệu sạt lở đất

Theo PGS TS Trần Tân Văn - chuyên viên cao cấp về địa chất, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), để giảm thiểu rủi ro về sạt lở đất, cần một gói giải pháp đồng bộ, “đúng chỗ - đúng lúc - đúng người”.

Sạt lở đất thường xảy ra trong mùa mưa tại các tuyến đường. Do đó, cần ưu tiên xử lý điểm xung yếu dọc quốc lộ, tỉnh lộ, đèo dốc và khu dân cư. Cách làm hiệu quả lâu dài, bền vững là trồng cây, phủ xanh chống xói; lắp cảm biến mưa, mực nước, chuyển vị tại các mái dốc lớn, bờ taluy cao để theo dõi biến dạng.

Bên cạnh giải pháp công trình, việc cảnh báo sớm, sơ tán kịp thời là điều hết sức cần thiết trong mùa mưa. Cảnh báo dựa trên lượng mưa theo giờ/ngày, mực nước suối/hồ và trạng thái mái dốc; khi đạt ngưỡng, tự động phát cảnh báo đến người dân. Chính quyền cần rà soát các hộ dân sinh sống ở chân - sườn dốc, ven suối, vùng sạt lở cũ; lập danh mục ưu tiên di dời, hỗ trợ sinh kế - mặt bằng sản xuất ở nơi mới; đồng thời, có cơ chế ràng buộc không tái lấn chiếm vùng.

Chấm dứt tình trạng san gạt trái phép, đào khoét chân dốc, khai thác đất - đá nhỏ lẻ; quản lý nghiêm việc chặn dòng, thu hẹp suối; phục hồi rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ; khuyến khích mô hình nông - lâm kết hợp bền vững, hạn chế cây trồng làm đất dễ trượt trên dốc lớn.

Truyền thông, giáo dục cộng đồng cũng là giải pháp rất quan trọng. Việc tuyên truyền cần đến từng hộ ở vùng dốc, minh họa dấu hiệu nhận biết (nứt nhà, nứt đất, nước đục chảy ngầm, cây nghiêng đổ…), kỹ năng tự bảo vệ - điểm tập kết an toàn, vật dụng cần mang theo khi sơ tán ban đêm...

Mùa mưa đang ở vào giai đoạn cao điểm. Không thể loại trừ thiên tai, nhưng hoàn toàn có thể giảm thiểu thiệt hại nếu chính quyền, doanh nghiệp và người dân cùng hành động ngay từ hôm nay. Hành động trước hết là tôn trọng quy hoạch, làm đúng kỹ thuật, cảnh giác trước dấu hiệu bất thường và sẵn sàng sơ tán khi có cảnh báo. Bởi tính mạng con người, sự an toàn của cộng đồng luôn phải là ưu tiên cao nhất.